ARTICVLVS XLIV.
Unamquamque voluntatem naturaliter junctam esse cuidam motui
glandis, sed vel industria vel habitu eam aliis posse jungi.

Attamen non semper voluntas excitandi in nobis aliquem motuum, aut alium quendam effectum, efficere potest ut eum excitemus ; sed mutatio in eo contingit prout natura vel habitus varie unicuique cogitationi unumquemque motum glandis conjunxerint. sic exempli gratia, si quis velit disponere oculos suos ad intuendum objectum remotissimum, haec voluntas efficit ut pupilla se dilatet ; et si velis eos disponere ad intuendum objectum valde propinquum, haec voluntas facit ut se contrahat : sed si solum cogitetur de pupilla dilatanda, nihil proderit ejus rei habere voluntatem ; nec enim ideo dilatabitur, quia natura non junxit motum glandis, qui inservit impellendis spiritibus versus nervum opticum modo convenienti dilatandae vel contrahendae pupillae, cum voluntate eam dilatandi vel contrahendi ; sed demum cum voluntate intuendi objecta remota vel proxima. Et cum inter loquendum solum cogitamus de sensu illius rei quam dicere volumus, id facit ut moveamus linguam et labra longè celerius et melius quàm si cogitaremus Elzevier, p. 23
Image haute résolution sur Gallica ea movere omnibus modis requisitis ad proferenda eadem verba. Quia habitus quem acquivimus cum diceremus loqui, effecit ut junxerimus actionem animae, quae operâ glandis potest movere linguam et labia, cum signification verborum quae ex his motibus sequuntur, potius quam cum motibus ipsis.