ARTICVLVS XCIV.
Quomodo hi Affectus excitentur à bonis et malis quae nil nisi corpus
spectant ; et in quo consistat Titillatio et Dolor.
Si cum plenâ fruimur sanitate, et cum coelum solito serenius est, in nobis sentimus aliquam hilaritatem quae à nulla intellectus functione provenit, sed solummodo ab impressionibus quas motus spirituum in cerebro excitat. Et eodem modo nos tristes sentimus cum corpus non bene habet, quamvis nesciamus id male se habere. Sic titillationem sensuum adeo prope insequitur Laetitia, et dolorem Tristitia, ut plerique homines ea non distinguant. Attamen tantopere differunt, ut aliquando possint cum gaudio sustineri dolores, et titillationes excitari quae displiceant. Verum causam propter Elzevier, p. 45
Image haute résolution sur Gallica quam ut plurimum laetitia ex titillatione sequitur, est, quod omnis sic dicta titillatio, aut jucunda sensatio, consistit in eo quod objecta sensuum excitant aliquem motum in nervis, qui posset ipsis nocere nisi satis virium haberent ad resistendum illi, aut nisi corpus bene dispositum esset ; quod efficit in cerebro impressionem, quae cum instituta sit à Natura ad contestandam hanc bonam dispositionem et roburm, eam animae exhibet ut bonum quod ad ipsam pertinet, quatenus cum corpore juncta est, et ita in ea excitat laetitiam. Eadem fere ratio est propter quam naturaliter volupe est sentire se commoveri ad omnes species Passionum, imo ad Tristitiam et Odium, quando non aliunde orti sunt illi Affectus, quàm à variis eventibus qui in Theatris exhibentu, aut ab aliis similibus subjectis, quae cum nobis nullo modo nocere possint, videntur titillare nostram animam eam tangendo. Ideo verò dolor ordinario producit Tristitiam, quòd sensus qui dolor dicitur, oriatur semper ab aliqua actione tam violenta ut laedat nervos ; adeo ut cum à Natura institutus sit ad significandum animae damnum quod patitur corpus per hanc actionem, et ejus imbellicitatem in eo quod resistere illi non potuerit, ipsi repraesentet utrumque ceu mala sibi semper ingrata, nisi cum ea producunt bona quae pluris facit.