160

1206, 17 novembre – Évreux

L[uc], évêque, et Guillaume [de Pacy], archidiacre d’Évreux, règlent, par l’autorité apostolique, un conflit entre l’abbé et les moines de Bonport, d’une part, et sept hommes de Poses, d’autre part, à propos de plusieurs services et d’une moute dus aux moines. Les parties s’étant constituées en présence des juges et ayant débattu, les témoins des deux parties ayant été reçus comme il convient, il a été établi, par l’aveu solennel du représentant desdits hommes, alors présents, et par les dépositions des témoins, que les moines de Bonport avaient coutume de percevoir une sèche-moute sur ces hommes et sur d’autres cultivateurs des terres de Poses, lorsque ceux-ci transportaient le blé en-dehors de ces terres et quand ils n’allaient pas moudre au moulin des moines. Il a également été établi que ces hommes accomplissaient pour les moines les services suivants : ils fauchaient, ramassaient, charriaient les foins des moines, vendangeaient les vignes, charriaient les vins, et entretenaient le moulin des moines. Puisque cette moute et ces services n’ont pas été rendus pendant un temps assez long, l’évêque et l’archidiacre, sur le conseil d’hommes sages, ont décidé que ces choses devaient être restituées aux moines, enjoignant auxdits hommes de restituer le montant estimé de la moute et des services retenus, montant approuvé sous serment par les moines selon l’estimation de l’évêque et de l’archidiacre, en l’occurrence quatre livres, monnaie de Tours.

Tableau de la tradition

Original

  • A. Original perdu.

Copie(s) utile(s)

  • B. Copie du XIVe siècle dans le cartulaire de Bonport, BnF, ms lat. 13906, fol. 35, nº 48.

Édition(s)

Indication(s)

AdresseUniversis Christi fidelibus ad quos presens scriptum pervenerit,
IntitulationL. divina permissione episcopus et Willelmus archidiaconus Ebroicenses,
Salutsalutem.
ExposéCum inter abbatem et monachos de Bono Portu ex una parte, et homines de Posis scilicet Willelmum Anglicum, Durandum de Pressorio, Nicholaum fratrem ejus, Nicholaum Hubert, Radulphum Blondum, Petrum Burgensem, et Remegium ex altera, super quibusdam serviciis et quadam molta, coram nobis auctoritate apostolica, controversia verteretur,
Dispositifpartibus in nostra presencia constitutis, facta litis contestatione, testibus etiam prout decuit ab utraque parte receptis, cum ex confessione procuratoris dictorum hominum, ipsis presentibus, sollenniteraSic B in jure facta, tum etiam ex testium depositionibus, nobis legittimea2Sic B constitit quod monachi de Bono Portu a predictis hominibus et aliis rusticas terras apud Posas colentibus habere consueverant siccam moltam, quando extra terras illas bladum deferebant et quando in molendino illorum non molebant ; faciebant etiam monachis hec servicia : falcabant, colligebant, ducebant fena monachorum, vindemiabant vineas, ducebant vina, removebant molendinum eorum. Postpositis igitur frustratoriis quorumdam appellationibus, cum in commissione nobis facta remotum esset appellationis obstaculum, quoniam predicta molta et servicia per aliquamtuma3Sic B tempus ab eisdem hominibus subtracta fuerant monachis et detenta, habito prudentum virorum consilio, pronunciavimus eadem dictis monachis restitui debere, prenominatis hominibus auctoritate apostolica firmiter injungentes quatinus, pro detentis serviciis et molta, estimationem restituerent, cum taxatione nostra, fratrum ipsorum juramento probatam, scilicet quatuor libras turonensium.
Date de lieuActum apud Ebroicas,
Date de tempsanno Verbi incarnati Mo CCo VIo, sexta feria post festum sancti Martini.
(a) Sic B. — (a2) Sic B. — (a3) Sic B.